Το κανονάκι είναι ίσως ένας από τους σημαντικότερους εκφραστές του Ανατολίτικου τρόπου σκέψης και έκφρασης της μουσική.
Μιας μουσικής που έχει τις ρίζες της στην αρχαία ελληνική ιστορία και τις απαρχές στη στο πυθαγόρειο σύστημα μουσικής.
Πήρε το όνομά του από τον κανόνα το πειραματικό μονόχορδο του Πυθαγόρα από όπου ξεκίνησε η μελέτη για το συγκερασμένο και ασυγκέραστο σύστημα μουσικής, στην αρχαία Ελλάδα ονομαζόταν και επιγόνειο ή τρίγωνο. Στην Βυζάντιο το συναντάμε και ως ψαλτήρι.
Το Κανονάκι ανήκει στην κατηγορία των έγχορδων νυκτών μουσικών οργάνων π.χ κιθάρα δηλαδή παίζεται με τα νύχια.
Οι εκτελεστές σε καθιστή στάση, τοποθετούν το κανονάκι πάνω στα γόνατά τους (επιγόνειο), τοποθετούν στα δάχτυλά τους δυο μεταλλικές πένες προσαρμοσμένες σε ειδικές δαχτυλήθρες για να στέκουν στους δεικτικούς. Έχει σχήμα τραπέζιο και εκτείνονται κατά μήκος του 81 χορδές.
Στην αριστερή του άκρη έχει ένα σύστημα από μεταλικά μαντάλια που με την κίνηση τους σηκώνουν την χορδή σε 5 διαφορετικά στάδια με σκοπό να μπορούν να προσδίδουν στον κάθε παραδοσιακό μουσικό τρόπο τα μόρια που του αναλογούν (π.χ ουσάκ, χιτζάζ, νιαβέντ, γκιουρντί κπλ).
Όπως αναφέραμε και στην εισαγωγή το κανονάκι υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκφραστές της Ανατολίτικης μουσικής παράδοσης. Εξέφρασε πολλούς λαούς της ανατολής όπως Τούρκους και Άραβες και συνεχίζει μέχρι και σήμερα να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της Ανατολίτικης μουσικής.
Πρωταγωνιστεί σε σύγχρονες δημιουργίες τη Ανατολής, και ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο εκφράζοντας μια ethnic ηχοχρωματική άποψη.
Αποτελεί αντικείμενο μελέτης σε οργανογνωσιακό αλλά και επίπεδο μουσικών δυνατοτήτων από εθνομουσικολογικές ομάδες μελετών.
Στην Ελληνική μουσική σκηνή το Κανονάκι είναι ταυτισμένο με την Ελληνική μας μουσική παράδοση, την μουσική που κουβάλησαν μαζί τους οι πρόσφυγες παππούδες μας από την Θράκη και την Μικρά Ασία, την μουσική που εξέφρασε την καθημερινότητα τους, αιώνες πριν στα χώματα των αλησμόνητων πατρίδων, αλλά την ίδια μουσική που εξέφρασε τον πόνο και τις πίκρες των διωγμών.
Στην νεότερη ελληνική Ιστορία το κανονάκι ακολουθεί την μοίρα των ανθρώπων που το κουβάλησαν μαζί τους στον δρόμο της προσφυγιάς. Μικρασιάτες, Θράκες και άλλοι συνεχίζουν εκφράζουν τα συναισθήματα τους μέσα απ αυτό χτίζοντας μουσικές δημιουργίες σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον.
Στην νεότερη ελληνική μουσική το κανονάκι αποτελεί έναν απ΄ τους σημαντικότερους εκφραστές της ασυγκέραστης μουσικής.
Δεν είναι λίγες οι φορές που χρησιμοποιείτε με ιδιαίτερο ενορχηστρωτικό ενδιαφέρον και από πιο σύγχρονες μουσικές δημιουργίες σε πιο δυτικότροπα σύνολα.
Το κανονάκι λόγω της μακραίωνης ιστορίας του, του χαρακτηριστικού, ηχοχρώματος και των σπουδαίων μουσικών του δυνατοτήτων αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στην μουσική ιστορία.
Κι αυτό αποδεικνύεται από την ιδιαίτερη αγάπη που δείχνουν οι νεότερες γενιές γύρο απ την μελέτη αλλά και την εκμάθηση του.
Κατέχει εξέχουσα θέση στα μαθήματα που άπτονται του ασυγκέραστου μουσικού συστήματος και δε λείπει από τις δομές εκπαίδευσης που ασχολούνται με την διδασκαλία των λαϊκών και παραδοσιακών μουσικών οργάνων.
Κορυφαίος δεξιοτέχνης στο κανονάκι, ήταν ο Νίκος Στεφανίδης.
Γεννήθηκε το 1890 στο Ακσεχίρ και πέθανε στη Νέα Ιωνία το 1983. Ήρθε στην Ελλάδα μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Στα χρόνια της κατοχής, το 1941, μετά τον πόλεμο, ξεκίνησε μια πολυετή συνεργασία σε ραδιοφωνικές εκπομπές και εμφανίσεις με τη χορωδία του Συλλόγου προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής.
Θεωρείται ο τελευταίος μεγάλος δεξιοτέχνης στο κανονάκι και φορέας της πρωτογενούς μουσικής παράδοσης των Ελλήνων της Ανατολής.Το 1986 κυκλοφόρησε ο προσωπικός του δίσκος Νίκος Στεφανίδης – κανοκάκι, στη σειρά: Έλληνες δεξιοτέχνες.
Μαθήματα Κανονάκι Θεσσαλονίκη
