Τα παραδοσιακά όργανα αποτελούν ίσως μια από τις μεγαλύτερες κατηγορίες οργάνων. Η ανάλυση των παραδοσιακών οργάνων δεν έχει να κάνει μόνο με τις δυνατότητες τους ή με την οργανογνωσιακή τους προσέγγιση αλλά και με τους λαούς που εκφράστηκαν μέσα απ αυτά τα όργανα καθώς και το περιβάλλον που αναπτύχθηκαν και εξελίχθηκαν.
Η τεχνικές που εφαρμόστηκαν σε κάθε μουσικό όργανο από τους εκτελεστές έχουν να κάνουν με τον τρόπο σκέψης και έκφρασης του κάθε πολιτισμού. Με λίγα λόγια η μουσική είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα ήθη και έθιμα του εκάστοτε πολιτισμού.
Η γλωσσικοί ιδιωματισμοί για παράδειγμα περνούν στον τρόπο εκτελεστής μουσικής, Ήπειρος με Θεσσαλία και Επτάνησα παρατηρούμε πως η μουσική σε κάθε γεωγραφικό διαμέρισμα περιγράφει όλα τα στοιχεία του πολιτισμού, και πολλές φορές κρύβει κωδικοποιημένες πληροφορίες που είναι πολύ σημαντικές για την ανάλυση και μελέτη του πολιτισμού στο σύνολο του.
Στην ελληνική επικράτεια παρατηρούμε πως κάθε γεωγραφικό διαμέρισμα έχει την δική του μουσική ιστορία καθώς και σημαντικές διαφορές σε γλωσσικούς ιδιωματισμούς, ήθη, έθιμα και παραδώσεις.
Όμως είναι σημαντικό να προσδιορίσουμε το χρονικό πλαίσιο που δημιουργήθηκαν τα μουσικά συστήματα της εκάστοτε γεωγραφικής περιοχής.
Η ελληνική επικράτεια είναι γεωγραφικά διαμορφωμένη όπως την ξέρουμε σήμερα τα τελευταία 200 χρόνια, επίσης πρέπει να αναφέρουμε πως πολλά γεωγραφικά διαμερίσματα δεν ανήκουν στην ελληνική επικράτεια λόγω κατακτήσεων πχ Πόντος ,Ανατολική Θράκη, Μ.Ασία κλπ, τμήματα των κατοίκων των περιοχών αυτών βρέθηκαν στον δρόμο της προσφυγιάς και ενσωματώθηκαν στην ελληνική κοινωνία.
Τα παραδοσιακά όργανα της ελληνικής επικράτειας, έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελλάδα από την λύρα του Απόλλωνα, τον κανόνα του Ευκλείδη, τους αυλούς του Διονύσου και άλλα.
Έτσι λοιπόν θα μπορούσαμε να πούμε πως τα παραδοσιακά μουσικά όργανα χωρίζονται οργανογνωσιακά σε κατηγορίες όπως όλα τα υπόλοιπα μουσικά όργανα σε πνευστά, έγχορδα( με δοξάρι και νυκτά) κρουστά (μελωδικά, μεμβρανόφωνα και ιδιόφωνα).
Ξεκινάμε λοιπόν από το ανατολικότερο άκρο, την Αρχαία μητρόπολη της Αθήνας τον Πόντο με ιστορία 2000 χρόνων, εκεί είναι εμφανέστατο το αρχαίο ελληνικό στοιχείο μέχρι και σήμερα, και στα παραδοσιακά μουσικά όργανά και στην διάλεκτο.
Τα όργανα που συναντά κανείς στον Πόντο είναι η τρίχορδη Λύρα, ο ποντιακός κεμανές, η ζουρνά, ο αυλός (φλογέρα- χειλίαυλος), ο άσκαυλος (αγγείο), το κλαρίνο, το νταούλι και το βιολί (παιγμένο σε κάθετη και όχι οριζόντια θέση κυρίως στις περιοχές του Ανατολικού Πόντου).
Συνεχίζουμε στην Μικρά Ασία, Ιωνία μητρόπολη των Αρχαίων Αθηνών με 2000 χρόνια Ιστορία. Εκεί κάνεις μπορεί να συναντήσει όργανα όπως το ούτι, το κανονάκι, το σαντούρι, λαούτο, μπαγλαμάς, τουμπελέκι, ντέφι.
Από τα αρχαία χρόνια το όνομα της Θράκης είναι συνδεδεμένο με την μουσική εκεί συναντάμε όργανα όπως το νταούλι, την Θρακιώτική λύρα (αχλαδόσχημη), τον άσκαυλο(γκάιντα), αυλό (καβάλι), Ντέφι και αργότερα και ακορντεόν.
Η Μακεδονική παράδοση συνυφασμένη με τους θρύλους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που γαλούχησαν γενιές και γενιές η μουσική παράδοση της Μακεδονίας πλούσια σε ρυθμούς ηχοχρώματα και όργανα έχει τις ρίζες της στην Αρχαιότητα. Τα Παραδοσιακά όργανα της περιοχής αυτής είναι η γκάιντα, το κάβαλ (μακεδόνικη μακριά φλογέρα) και τα συγγενικά του πνευστά (σουπέλκα, ντούντουκ, καβάλτσε), η τζιγκούλκα (μακεδονική λύρα), η ταμπούρα, το τάπαν (μακεδονικό νταούλι) και σε πιό ανοιχτούς χώρους οι ζουρνάδες.
Η μουσική παράδοση της Ηπείρου αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους πολιτιστικούς θησαυρούς της Ελλάδας. Διακρίνεται από την πεντατονία που κυριαρχεί στο μουσικό της σύστημα. Παράδοση χρόνων που χτίστηκε αιώνες πριν για να τραγουδήσει τις λύπες και τις χαρές των Ηπειρωτών. Το παραδοσιακά όργανα της Ηπείρου είναι το κλαρίνο, το βιολί, η φλογέρα, το λαούτο και το ντέφι
Στην Θεσσαλία τα τραγούδια του κάμπου παρουσιάζουν κάποιες διαφορές από τα τραγούδια των ορεινών περιοχών. Η αγροτική και βουκολική ζωή σκληρή, με τα τραγούδια τους οι θεσσαλοί τραγουδούσαν την αγάπη τον έρωτα την καθημερινότητά τους και με το τραγούδι τον πόνο και τις λύπες τους. Τα παραδοσιακά όργανα των θεσσαλών είναι το κλαρίνο, το βιολί, το σαντούρι, το λαούτο και ο νταιρές.
Στην κεντρική Ελλάδα πολλά παραδοσιακά τραγούδια αναφέρονται στους Κλέφτες και τον ρόλο που έπαιξαν κατά την συγκεκριμένης περιόδου της Τουρκοκρατίας, τα παραδοσιακά όργανα της περιοχής είναι το κλαρίνο, το βιολί, η φλογέρα, το ντέφι και το νταούλι.
Στην Πελοπόννησο οι χοροί και τα τραγούδια μιλούν για την ζωή της σκλαβιάς κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας για τους αγώνες της ελευθερίας, τραγουδούν τους γάμους τις χαρές αλλά και τις λύπες με μοιρολόια κυρίως στην περιοχή της Μάνης από γυναίκες μεγάλης ηλικίας. Τα παραδοσιακά όργανα που συναντάμε στην Πελοπόννησο είναι κλαρίνο, το λαούτο, το νταούλι, ο αυλός και η πίπιζα (ζουρνά), αργότερα χρησιμοποίησαν και βιολί.
Στα νησιά των Ιωνίων νήσων είναι εμφανής η επιρροή από τον δυτικό μουσικό τρόπο σκέψης, σε αντίθεση με την υπόλοιπή Ελλάδα που είναι πιο κοντά στα ανατολικά μουσικά πρότυπα. Οι καντάδες συνήθως από τρία άτομα είναι το κύριο μουσικό είδος της περιοχής. Τα Παραδοσιακά όργανα των Ιωνίων νήσων είναι η κιθάρα και το μαντολίνο.
Η μουσική παράδοση των νησιών του Αιγαίου είναι ξεχωριστή με ξεκάθαρη θεματολογία, οι νησιώτες τραγουδούν την θάλασσα, το ψάρεμα, την ζωή στα νησιά. Τα Παραδοσιακά όργανα που χρησιμοποιούν είναι το βιολί, η λύρα, το κλαρίνο, και η κιθάρα.
Η Κρήτη είναι γνωστή για την παράδοσή της σε παραδοσιακούς χορούς, η οποία έχει καταβολές στην αρχαία Ελλάδα και περιλαμβάνει γρήγορους σε ρυθμό χορούς όπως το Πεντοζάλι και άλλους όπως η Σούστα. Το κύριο όργανο των Κρητών είναι λύρα που την συνοδεύει το λαούτο, συχνά συναντάμε τον άσκαυλο(ασκομαντούρα).
Η μουσική των Κυπρίων είναι κυρίως οργανική και φωνητική για μία φωνή, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι παρέμεινε για πολλά έτη υποδουλωμένη σε κατακτητές, κατάφερε να κρατήσει ζωντανό τον μουσικό της πολιτισμό. Τα παραδοσιακά όργανα που τραγούδησαν οι Κύπριοι τις χαρές και τις λύπες τους είναι πιδκιάβλι, η ταμπουτσιά και το βιολί.
Η μουσική της Κωνσταντινούπολης έχει τις ρίζες της στον μεσαίωνα οι χοροί της περιγράφουν μάχες επικές, όπως το χασαποσέρβικο (χορός που περιγράφει μάχη με σπαθιά).Tα παραδοσιακά μουσικά όργανα των Κωνσταντινοπλιτών είναι ο Βυζαντινός κεμανές, ο ταμπουράς, πολίτική λύρα, σαντούρι, κανονάκι, λαούτο και μεμβρανόφωνα κρουστά.
